یکی از پیشروترین عرصه‌های علمی پزشکی است که از صنایع و علوم مختلف برای بهره وری بیشتر استفاده می‌کند. تجهیزاتی که برای تشخیص‌های پزشکی در اختیار پزشکان قرار می‌گیرد همواره از تکنولوژی در سطح بالایی استفاده می‌کند تا دقیق‌ترین تشخیص‌های پزشکی را امکان پذیر کند. رادیوگرافی پانورامیک یکی از این دستگاه‌های پزشکی است که ما مهم‌ترین کارایی آن را برای تشخیص محل دقیق پوسیدگی دندان که با چشم مشخص نیست می‌دانیم.
با این حال رادیوگرافی پانورکس کاربردهای دیگری نیز دارد که در ادامه بیشتر با ویژگی‌های آن آشنا می‌شویم.
رادیوگرافی پانورامیک چیست؟
رادیوگرافی پانورامیک نوعی دستگاه اسکن اشعه ایکس است که مهم‌ترین کاربرد آن را در دندانپزشکی می‌دانیم. این رادیوگرافی نوعی از توموگرافی کانونی است که تصاویر دو بعدی دندان‌ها را به طور کامل ایجاد می‌کند. فک بالا و پایین در نقاط کانونی این نوع رادیوگرافی قرار گرفته و همه دندان‌های فرد در این روش قابل رویت است. به رادیوگرافی پانورامیک رادیوگرافی پانورکس نیز می‌گویند که علت این نامگذاری تهیه تصویر به صورت نیم دایره‌ای است.
اشعه ایکس پانورامیک چگونه کار می‌کند؟
همانطور که گفتیم قبل از شروع تصویربرداری یک دندان گیر پلاستیکی داخل دهان بیمار قرار می‌گیرد. این پروسه ممکن است بین ۵ تا ۳۰ ثانیه به طول بیانجامد. زمانی که دستگاه شروع به کار می‌کند، با چرخش خود اشعه ایکس در هر فاصله‌ای و از تمام زوایا از دندان‌ها عبور پیدا می‌کند و به بخش دیگر دستگاه می‌رسد. در این حین اشعه ایکس از دندان و استخوان‌های فک عبور نمی‌کند و به همین دلیل تصویر دقیق آنها روی دستگاه کامپیوتر مشخص خواهد بود.
سرعت تصویربرداری به گونه‌ای کنترل می‌شود که با سرعت تابش اشعه به اجزای مختلف دندان‌ها هماهنگ باشد. در تصویربرداری پانورکس امکان بزرگ نمایی و دیدن دندان‌ها از نمای نزدیک‌تر نیز وجود دارد. بنابراین دندانپزشک با استفاده از این دستگاه تصاویر دقیق، واضح و مطمئنی از دندان‌ها به دست می‌آورد و هر گونه اختلال را داخل آنها تشخیص می‌دهد.
چرا از اشعه ایکس پانورامیک استفاده می‌شود؟
ممکن است بپرسید چرا از اشعه ایکس پانورامیک استفاده می‌شود و همان رادیولوژی معمولی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد؛ باید توجه داشت که دندان‌ها حالت نیم دایره و قوس دارند که باعث می‌شود ارسال اشعه ایکس موجب شود تصویر دندان‌ها روی هم بیفتد. بنابراین برای تصویر برداری از دندان‌ها به دستگاهی احتیاج داریم که کل دندان‌ها را پوشش دهد وگرنه تشخیص مشکلات دندان و دهان ممکن نیست. رادیوگرافی پانورکس یک روش بسیار کاربردی برای دریافت تصاویر دندان‌هاست.
علاوه بر این در رادیوگرافی پانورامیک وضوح تصاویر به قدری بالاست که امکان مشاهده دندان‌ها به همراه طول ریشه آنها حتی به صورت تکی وجود دارد. همچنین این روش میزان پوسیدگی دندان را مشخص می‌کند تا بهترین روش برای درمان آن مورد استفاده قرار بگیرد.
مزایا و معایب رادیوگرافی پانورامیک
از مهم‌ترین مزایای رادیوگرافی پانورامیک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دوز پایین تابش اشعه
- پوشش تمام دندان‌ها و استخوان صورت و فک
- عدم نیاز به باز کردن دهان در بیمارانی که قادر نیستند (مثل بیماران ترومایی یا trismus)
- ذخیره اطلاعات به دست آمده به راحت‌ترین روش
- سرعت بالای تصویربرداری
- راحتی پروسه کار و قرار نگرفتن هیچ فیلمی داخل دهان بیمار
- کمترین میزان عوارض و محدودیت‌ها
در هنگام استفاده از رادیوگرافی پانورامیک، فرد باید یک دندان گیر پلاستیکی را گاز بگیرد تا دندان‌های آن نمایان شود. دستگاه رادیوگرافی دور سر او می‌چرخد و برای مدتی اشعه ایکس را به تمام سطوح می‌تاباند. این باعث می‌شود یک عکس دقیق از تمام دندان‌ها و زوایا تهیه شود. تنها عیب این روش استفاده از اشعه ایکس است که می‌تواند در بانوان باردار و کودکان محدودیت‌هایی داشته باشد.
کاربردهای رادیوگرافی پانورکس
فیلم‌های حاصل از اشعه ایکس پانورامیک بر روی کامپیوتر قابل مشاهده بوده و به راحتی قابلیت ارسال و مشاهده دارند. البته تصاویر پانورامیک سنتی یا آنالوگ نیز وجود دارند که از وضوح کمتری برخوردار بوده و کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند. رادیوگرافی پانورامیک کاربردهای متعددی در ناحیه فک و دندان دارد که در ادامه به برخی از مهم‌ترین موارد آن اشاره می‌کنیم:
- تشخیص شکل دندان‌های عقل، آسیب آن به فک و برنامه ریزی برای جراحی دندان عقل
- تشخیص درگیری پری اپیکال و استخوان پریودنتال
- بررسی نحوه قرارگیری ارتودنسی قبل و بعد از عمل
- تشخیص ناهنجاری‌های فک و دندان مثل کروبوپیسم یا دیسپلازی (بدشکلی)
- تشخیص علت و محل درد دندان‌ها
- تشخیص سرطان‌های مرتبط با دهان و فک
- تشخیص TMJ و anlyosis
- تشخیص سنگ‌های غدد بزاقی
- تشخیص شکستگی‌های استخوان فک و صورت
- ارزیابی دندان‌ها به منظور قرار گیری ایمپلنت دندانی دقیق
- تشخیص سایر آن نرمالی‌های دهان و دندان
بنابراین رادیوگرافی پانورامیک کاربرد گسترده‌ای در دندانپزشکی داشته و تقریبا تمام تشخیص‌ها با استفاده از آن ممکن است.
