اشعه ایکس طیفی از امواج الکترومغناطیسی است که می تواند از اجسام جامد عبور کند؛ با این تفاوت که از برخی اجسام کمتر عبور کرده و می تواند آنها را نشان دهد که در پزشکی تحت عنوان رادیولوژی شناخته می شود.
هنگامی که اشعه ایکس از داخل بدن عبور می کند، بسته به بافت مورد نظر سایه های سیاه و سفیدی ایجاد می شود که قدرت ارزیابی و بررسی اندام ها را در اختیار پزشک قرار می دهد.
استفاده از رادیولوژی در بانوان باردار ممنوع است که علت آن به مضرات اشعه ایکس برای جنین برمی گردد.
اشعه ایکس دندانپزشکی و بارداری
همانطور که گفتیم اشعه ایکس می تواند عوارض جبران ناپذیری در جنین بر جای بگذارد و استفاده از آن تا حد امکان برای خانم های باردار ممنوع است. اما بسیاری سوال می کنند که آیا برای دندانپزشکی که ارتباطی با رحم ندارد می توان از اشعه ایکس استفاده کرد؟
در دندانپزشکی برای شناسایی کامل آسیب های دندان ممکن است از اشعه ایکس بهره ببرند. با این حال دندانپزشک قبل از انجام این کار از باردار نبودن فرد اطمینان پیدا می کند تا از مضرات اشعه ایکس جلوگیری کند؛ توجه داشته باشید که اگرچه اشعه ایکس در این روش بر ناحیه ای تمرکز دارد که ارتباطی با جنین ندارد؛ اما این اشعه تحت بازخوردهایی قرار می گیرد که قطعا به جنین رسیده و احتمال آسیب به او وجود دارد.
در واقع اشعه ایکس به این صورت نیست که تنها در یک نقطه تمرکز پیدا کند و می تواند فضای یک اتاق را به طور کامل تحت تاثیر قرار دهد.
عوارض رادیوگرافی در دوران بارداری
در اغلب موارد متخصص رادیوگرافی یا حتی مسئول پذیرش از فرد در مورد باردار یا باردار نبودن او سوال می کند و با بررسی شرایط استفاده از رادیوگرافی را ممنوع یا مجاز می شمارد.
با این حال در بسیاری از موارد ممکن است فرد از بارداری خود اطلاع نداشته و برای رادیوگرافی اقدام کند؛ در این حالت مضرات اشعه ایکس در دوران بارداری مشهود خواهد بود و فرد احتمالا بعد از زایمان متوجه آنها خواهد شد. مهم ترین عوارض رادیوگرافی در دوران بارداری شامل:
سقط جنین
رادیوگرافی در بارداری به خصوص در ناحیه شکم می تواند منجر به سقط جنین یا بروز اختلالات رشدی جنین شود. در واقع مهم ترین مضرات اشعه ایکس برای جنین همین اختلالات رشدی و سقط احتمالی هستند که همه متخصصان بر جلوگیری از این عوارض در کل هفته های بارداری تاکید دارند.
مشکلات ژنتیکی
اشعه ایکس با تابش های شدید و مراتب زیاد ممکن است حتی بر ژن های جنین تاثیر گذاشته و مشکلات ژنتیکی خطرناکی را برای او به وجود بیاورد. حتی ممکن است جنین دچار مشکل خاصی نشده اما نسل بعد از او با تولید مثل دچار مشکلات ژنتیکی باشد.
ناتوانی های مغزی و ذهنی
یکی از مشکلاتی که رادیوگرافی در دوران بارداری به خصوص در هفته هشتم به بعد می تواند ایجاد کند، ناتوانی ها و معلولیت های ذهنی در جنین است.
از آنجایی که رشد مغزی جنین در هفته های بعد از هفته هشتم قابل توجه است، رادیوگرافی در این دوره ممکن است مشکلات غیر قابل بازگشتی را در مغز جنین ایجاد کند.
بروز سرطان در جنین
طبق پژوهش های متعدد یکی از مضرات اشعه ایکس می تواند افزایش احتمال ابتلای جنین به سرطان باشد. طبق این پژوهش ها از ۱۰۰ جنینی که در معرض اشعه ایکس قرار می گیرند، حدود ۲ درصد در مراحل بعدی زندگی خود به سرطان مبتلا می شوند.
در واقع بروز سرطان تنها در جنین صورت نمی‌گیرد و ممکن است بعد از بارداری و در سنین بالاتر این ریسک بروز پیدا کند. متخصصان علت آن را تغییرات ژنتیکی ناشی از اشعه ایکس می دانند.
بررسی مضرات اشعه ایکس برای جنین
جنین به دلیل حساسیت بالای رشد خود ممکن است با قرار گرفتن در برابر بسیاری از عوامل مثل اشعه ها، آسیب ببیند. به همین دلیل برخورد اشعه ایکس با جنین احتمال مشکلات پزشکی به خصوص در آینده را افزایش می دهد.
به همین دلیل پزشک در اغلب موارد در صورتی که ضرورت زیادی وجود نداشته باشد، رادیوگرافی را برای مادران باردار توصیه نمی‌کند. طبق آخرین تحقیقات مضرات اشعه ایکس در جنین به صورت زیر بروز می یابد:
- در هفته های ۳ یا ۴ بارداری قرار گرفتن در معرض اشعه ایکس با دوز کمتر از ۱۰ راد تقریبا بی خطر است؛ با این حال با افزایش دوز احتمال سقط و سایر مشکلات افزایش می یابد.
- در هفته های ۵ تا ۱۰ استفاده از اشعه ایکس ۵ راد خطر بالینی را متوجه جنین نمی‌کند؛ اما با رشد جنین و افزایش دوز اشعه احتمال ایجاد بد شکلی یا سایر مشکلات در جنین افزایش می یابد.
- به طور کلی هر چقدر که جنین در معرض تابش کمتری قرار گرفته و سن او کمتر باشد احتمال ایجاد خطرات و عوارض کاهش می یابد.
رادیولوژی کدام عضو برای جنین پر خطر است؟
متداول ترین رادیوگرافی در مادران باردار اغلب رادیوگرافی قفسه سینه است که می توان گفت از نظر مضرات اشعه ایکس کم خطر است.
اما رادیوگرافی شکم که به منظور ارزیابی اندام های درون شکم انجام می شود، نسبت به سایر رادیوگرافی ها خطرناک تر است؛ چرا که جنین به صورت مستقیم در معرض اشعه ایکس قرار گرفته و تحت ریسک بالایی قرار می گیرد.
همچنین شایسته ذکر است که در رادیوگرافی رنگی کلیه به دلیل تعداد بالای عکس‌هایی که از زوایای مختلف گرفته می شوند، دوز بالایی از اشعه به جنین وارد می شود.
در مقابل رادیوگرافی اندام‌هایی مثل جمجمه، دنده، دندان و … به علت فاصله با جنین دوز کمی از اشعه را به جنین وارد می کند. اما در هر صورت مضرات اشعه ایکس در رادیوگرافی هر عضو بدن مشهود است و پزشک سعی می کند تا حد امکان از آن اجتناب کند.
راه های جلوگیری از نفوذ اشعه هنگام بارداری
برای اینکه نفوذ اشعه ایکس به جنین را به حداقل برسانید و یا از آن جلوگیری کنید می بایست یک سری اقدامات و احتیاطات را مورد توجه قرار دهید که مهمترین آنها شامل:
- لباس های محافظ که از نفوذ اشعه جلوگیری می کنند باعث کاهش مضرات اشعه ایکس می شود؛ پوشیدن پیش بند و سربند سالم و باکیفیت می تواند به کاهش بازتاب اشعه ایکس کمک کند.
- در صورتی که احتمال بارداری می دهید این مسئله را حتما با پزشک خود در میان بگذارید.
- در صورت مراجعه به تکنسین عکسبرداری حتما بارداری را به او اعلام کنید.
- تا حد امکان برای آزمایش های تشخیصی از روش های کم خطر یا بی خطر مثل سونوگرافی استفاده کنید.
- در صورت لزوم رادیوگرافی، از حداقل شدت مورد نیاز برای عکس برداری استفاده کنید.
توجه داشته باشید که تجهیزات و پوشش های مراقبت در مقابل اشعه تا حد زیادی می توانند از آسیب رساندن اشعه و بروز مضرات اشعه ایکس در دوران بارداری جلوگیری کنند؛ اما تا حد امکان می بایست از انجام این کار در این دوره خودداری کنید.
تراست خاورمیانه؛ عرضه کننده محصولات محافظ اشعه ایکس
تراست خاورمیانه به عنوان پیشروترین عرضه کننده محصولات محافظ اشعه ایکس ، از شما در برابر مضرات اشعه ایکس محافظت می کند.
این شرکت بهترین محصولات محافظ مثل بلوک های سربی، در و پنجره سربی، لباس های محافظ، گان و عینک محافظ، اسکراب و دستکش محافظ، پوشش های دیوار سربی و … را عرضه می کند تا تکنسین ها، متخصصان و مددجویان همگی از نظر مضرات اشعه ایکس برای بدن خیالی آسوده داشته باشند.
در دوران بارداری باید نهایت دقت را در محافظت از جنین در مقابل عوامل آسیب زا داشته باشید؛ توجه داشته باشید که میزان آسیب به سن بارداری، دوز اشعه، مدت زمان تابش اشعه و … بستگی دارد.
با این حال با استفاده از محصولات محافظ اشعه ایکس تراست خاورمیانه تا حد زیادی می توانید نفوذ و آسیب اشعه را کاهش دهید. البته توصیه متخصصان این است که تا حد امکان از انجام رادیوگرافی در دوران بارداری خودداری کنید.
